Ε. Καρανικόλα - Αίτηση Εξαίρεσης Εισοδημάτων από την Πτωχευτική Περιουσία και Απαλλαγή στο Έτος

Legal insight

Οκτώβριος 2025

Ελεάννα Καρανικόλα, Δικηγόρος

Περίληψη: Σε προηγούμενα άρθρα μας αναφερθήκαμε στη διαδικασία που ακολουθείται για την κήρυξη πτώχευσης μικρού αντικειμένου, όπως και στα περιουσιακά στοιχεία που κρατεί ο οφειλέτης – πτωχός μετά την κήρυξη του σε πτώχευση (βλ. εδώ). Στο παρόν, θα ασχοληθούμε με την ειδική πρόβλεψη του άρθρου 92 παρ. 3 του ν. 4738/2020 («ΚΑφ») για την πλήρη εξαίρεση μέρους του ετήσιου εισοδήματος του πτωχού – οφειλέτη από την πτωχευτική περιουσία και τη συνακόλουθη ενεργοποίηση της διάταξης του άρθρου 192 παρ. 2 ΚΑφ, δυνάμει της οποίας ο πτωχός απαλλάσσεται σε ένα (1) έτος από την κήρυξη της πτώχευσης από τις οφειλές του. 

1. Η νομοθετική πρόβλεψη

Μία εκ των βασικότερων συνεπειών που επέρχονται από την κήρυξη της πτώχευσης είναι και ο διαχωρισμός της περιουσίας του πτωχού σε πτωχευτική και μεταπτωχευτική χάριν εξυπηρέτησης των σκοπών της πτωχευτικής απαλλοτρίωσης. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα όσα ορίζει το άρθρο 93 παρ. 1 ΚΑφ, ο οφειλέτης δεν μπορεί να διοικεί εφεξής την περιουσία του, δηλαδή να τη διαθέτει και να τη διαχειρίζεται, καθώς οι συγκεκριμένες εξουσίες περιέρχονται εφεξής στον σύνδικο της πτώχευσης. Η πτωχευτική περιουσία, η οποία εμπίπτει στους ανωτέρω περιορισμούς και εξυπηρετεί τους σκοπούς της πτώχευσης, αποτελείται από το σύνολο των περιουσιακών στοιχείων που ανήκουν στον οφειλέτη κατά την κήρυξη της πτώχευσής του, ενώ ό,τι αποκτήθηκε μετά το εν λόγω κρίσιμο χρονικό σημείο περιλαμβάνεται στην μεταπτωχευτική περιουσία και παραμένει στη διοίκηση του πτωχού (βλ. αναλυτικότερα εδώ).

Ως εξαίρεση στην ανωτέρω διάκριση, με το άρθρο 92 παρ. 2 ΚΑφ, ο νομοθέτης προέβλεψε την υπό προϋποθέσεις υποχρέωση του οφειλέτη να εισφέρει ένα τμήμα του ετήσιου εισοδήματός του στην πτωχευτική περιουσία έως την απαλλαγή του. Ειδικότερα, εισφέρεται το μέρος του ετησίου εισοδήματος του οφειλέτη, αφού αφαιρεθούν οι φόροι και οι εισφορές κοινωνικής ασφάλισης, που υπερβαίνει το ποσό των ετήσιων ευλόγων δαπανών διαβίωσης ή το δωδεκαπλάσιο του ακατάσχετου κατά την παρ. 2 του άρθρου 33 του Κώδικα Εισπράξεως Δημοσίων Εσόδων, όποιο είναι υψηλότερο εκ των δύο. Εντούτοις, με την παράγραφο 3 του άρθρου 92 ΚΑφ, επανερχόμαστε στον κανόνα της εξαίρεσης των εισοδημάτων του οφειλέτη από την πτωχευτική περιουσία, όταν συντρέχουν οι ειδικότερες προϋποθέσεις που θα εκτεθούν κατωτέρω.

2. Οι προϋποθέσεις υπαγωγής και τα έννομα αποτελέσματα

Πιο συγκεκριμένα, προκειμένου να υπαχθεί ο οφειλέτης – πτωχός στην εξαιρετική ρύθμιση του άρθρου 92 παρ. 3 ΚΑφ, θα πρέπει να πληρούνται σωρευτικά οι εξής προϋποθέσεις:

• Τα πάγια περιουσιακά στοιχεία του οφειλέτη (είτε κύρια κατοικία είτε άλλα πάγια περιουσιακά στοιχεία είτε το σύνολο αυτών) να έχουν αξία άνω των εκατό χιλιάδων ευρώ (100.000€), όπως αυτή προσδιορίζεται σύμφωνα με το άρθρο 11 του ν. 4738/2020.
• Η αξία της περιουσίας του οφειλέτη να υπερβαίνει το 10% των συνολικών του υποχρεώσεων, οι οποίες θα εξακριβωθούν με βάση το στάδιο της πτωχευτικής διαδικασίας και ειδικότερα με βάση την πρόοδο που έχει σημειωθεί ως προς τη διαδικασία ελέγχου των απαιτήσεων. Συγκεκριμένα, όταν δεν έχει παρέλθει η τρίμηνη προθεσμία για την αναγγελία των απαιτήσεων των πιστωτών, τότε οι συνολικές υποχρεώσεις του οφειλέτη θα προκύπτουν από τα συνυποβαλλόμενα με την αίτηση πτώχευσης έγγραφα (βλ. άρθρ. 79 παρ. 6 ΚΑφ).
• Να μην έχουν προσμετρηθεί τα περιουσιακά στοιχεία τα οποία αποκτήθηκαν στη διάρκεια των δώδεκα μηνών που προηγούνται της υποβολής της αίτησης πτώχευσης.

Σε περίπτωση που πληρούνται τα ως άνω κριτήρια, εξαιρούνται της πτωχευτικής περιουσίας τα ετήσια εισοδήματα του οφειλέτη ανεξαρτήτως ύψους μέχρι και το πενταπλάσιο των ευλογών δαπανών διαβίωσης (ενδεικτικά, με βάση τις στατιστικές της ΕΛΣΤΑΤ το ποσό των εύλογων δαπανών διαβίωσης ετησίως για έναν ενήλικα ανέρχεται στις 6.448€ και το πενταπλάσιο αυτών στις 32.240€.). Η ratio legis της επίμαχης νομοθετικής ρύθμισης, ως αυτή εμφαίνεται από την αιτιολογική έκθεση του ΚΑφ, είναι η αποφυγή της υπερβολικής επιβάρυνσης του οφειλέτη με την υποχρέωση εισφοράς και μέρος των εισοδημάτων του, ιδίως όταν έχει εισφέρει ήδη αξιόλογο και επαρκές μέρος της περιουσίας του στην πτωχευτική διαδικασία (βλ. ενδεικτικά την υπ’ αρ. 6/2023 ΕιρΙλίου).

Για την υπαγωγή του οφειλέτη στην εν λόγω ευεργετική διάταξη, θα πρέπει ο ίδιος να υποβάλει σχετική αίτηση στο Πτωχευτικό Δικαστήριο (ή, άλλως, να συμπεριλάβει σχετικό αίτημα στην αίτηση πτώχευσης) και να εκδοθεί σχετική δικαστική απόφαση, με την οποία το Δικαστήριο θα αναγνωρίσει ότι συντρέχουν σωρευτικά οι ανωτέρω προϋποθέσεις και ακολούθως, θα εξαιρέσει από την πτωχευτική περιουσία το μέρος του ετήσιου εισοδήματος που όφειλε να προσφέρει ο πτωχός στην πτωχευτική περιουσία. 

Σημαντικό πλεονέκτημα της υπαγωγής του οφειλέτη που κηρύχθηκε σε πτώχευση στη διάταξη του άρθρου 92 παρ. 3 ΚΑφ, είναι η συνακόλουθη εφαρμογή της διάταξης του άρθρου 192 παρ. 2 ΚΑφ. Πιο συγκεκριμένα, καταρχήν ο οφειλέτης – πτωχός απαλλάσσεται πλήρως από κάθε οφειλή προς τους πτωχευτικούς πιστωτές, ανεξαρτήτως του αν έχουν αναγγελθεί ή όχι, τριάντα έξι (36) μήνες από την ημερομηνία κήρυξης της πτώχευσης, εκτός εάν εντός της παραπάνω προθεσμίας υποβληθεί προσφυγή οποιουδήποτε έχει έννομο συμφέρον κατά της απαλλαγής του. Σημειωτέον ότι, η εν λόγω προσφυγή μπορεί να ασκηθεί και με παρέμβαση στη συζήτηση της αίτησης εξαίρεσης των εισοδημάτων του πτωχού.

Ωστόσο, ειδικά για τους οφειλέτες που πληρούν τις προϋποθέσεις για την εξαίρεση των εισοδημάτων τους, ως αυτές αναλύθηκαν ανωτέρω, επιφυλάχθηκε η σύντμηση της προθεσμίας απαλλαγής από τα χρέη τους στο ένα (1) έτος από την κήρυξη της πτώχευσης. Επί τούτου, προσφάτως με το άρθρο 245 του ν. 5222/2025 (ΦΕΚ Α 134/28.07.2025), διευκρινίστηκε ότι για την εφαρμογή της διάταξης του άρθρου 192 παρ. 2 ΚΑφ και την απαλλαγή στο ένα (1) έτος, απαιτείται η έκδοση δικαστικής απόφασης από το πτωχευτικό δικαστήριο, με την οποία θα εξαιρούνται τα εισοδήματά του οφειλέτη από την πτωχευτική περιουσία βάσει του άρθρου 92 παρ. 3 ΚΑφ. Συνεπώς, δεν αρκεί μόνο το γεγονός της πλήρωσης των όρων της διάταξης, αλλά απαιτείται και η έκδοση σχετικής απόφασης του πτωχευτικού δικαστηρίου που αναγνωρίζει τη συνδρομή των επίμαχων κριτηρίων και διατάσσει την εξαίρεση των εισοδημάτων (βλ. σχετικά την υπ’ αρ. 93/2024 ΕιρΑθ). Βέβαια, αξίζει να σημειωθεί ότι, με την υπ’ αρ. 564/2025 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών κρίθηκε, ως δικαιοπολιτικά ορθό ότι, δικαιούμενοι της υπαγωγής στη διάταξη του άρθρου 92 παρ. 3 ΚΑφ και της απαλλαγής εντός ενός (1) έτους από τις οφειλές τους, είναι και οι οφειλέτες, οι οποίοι πληρούν όλες τις προϋποθέσεις της διάταξης για την εξαίρεση των εισοδημάτων τους από την πτωχευτική περιουσία, πλην όμως, δεν διαθέτουν εισόδημα. Αναλυτικότερα, στην επίμαχη υπόθεση, ο αιτών, ο οποίος είχε κηρυχθεί σε πτώχευση, έχοντας μηδενικό εισόδημα, οφειλές ύψους 1.380.048,00€ και δεδομένου ότι το σύνολο των περιουσιακών στοιχείων του τα οποία δεν αποκτήθηκαν τους τελευταίους 12 μήνες πριν την υποβολή της αίτησης πτώχευσης ανέρχονται στο ποσό των 268.816,35€, το οποίο υπερβαίνει το ποσό των 100.000€ και το 10% του συνόλου των οφειλών του, ήτοι το ποσό των 138.004,80€, υπέβαλε αίτηση στο Πτωχευτικό Δικαστήριο για την αναγνώριση των προϋποθέσεων της διάταξης του άρθρου 92 παρ. 3 ΚΑφ και την απαλλαγή από τις οφειλές του στο (1) έτος, η οποία έγινε δεκτή. 

Συμπερασματικά, με το ανωτέρω πλέγμα διατάξεων του ΚΑφ, ο νομοθέτης προνόησε για την ευμενέστερη μεταχείριση μιας συγκεκριμένης κατηγορίας οφειλετών που πτώχευσαν, μέσω της, υπό προϋποθέσεις, εξαίρεσής τους από την υποχρέωση απόδοσης μέρους του ετήσιου εισοδήματός τους στην πτωχευτική περιουσία. Η πρόβλεψη αυτή βασίζεται στο γεγονός ότι οι εν λόγω οφειλέτες εισέφεραν ήδη ένα σημαντικό τμήμα της περιουσίας τους στην πτωχευτική περιουσία, ενώ η σημαντικότερη έννομη συνέπεια της υπαγωγής στη διάταξη του άρθρου 92 παρ. 3 του ΚΑφ, είναι η επέλευση της απαλλαγής τους από τα χρέη τους εντός ενός (1) έτους από την κήρυξη της πτώχευσής τους.