Μ. Γιαννίκα - Εξωδικαστικός μηχανισμός: Η ρύθμιση των οφειλών από συνυπευθυνότητα – Η περίπτωση των λυθέντων ή υπό εκκαθάριση νομικών προσώπων

Legal insight

Νοέμβριος 2025

Μαρία-Ελένη Γιαννίκα, Δικηγόρος

Περίληψη: Η τροποποίηση του άρθρου 7 του ν. 4738/2020 (πεδίο εφαρμογής του νόμου) με το άρθρο 75 του ν. 5043/2023 έθεσε τέλος σε μια σημαντική ασυμμετρία του εξωδικαστικού μηχανισμού, επιτρέποντας πλέον τη ρύθμιση οφειλών από λυθέντα ή υπό εκκαθάριση ακόμα νομικά πρόσωπα μέσω αίτησης των φυσικών προσώπων που ευθύνονται εις ολόκληρον (όπως διαχειριστές, μέλη Δ.Σ. ή εταίροι). Πλέον, το φυσικό πρόσωπο μπορεί, αφού ακολουθήσει τη διαδικασία ενημέρωσης του προσωπικού του ΑΦΜ με τις οφειλές του νομικού προσώπου για τις οποίες ενέχεται, να υποβάλει αίτηση στον εξωδικαστικό μηχανισμό και να ρυθμίσει παράλληλα το σύνολο των οφειλών του – προσωπικών και εξ αλληλέγγυας ευθύνης. 

Ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα που αντιμετώπιζαν μέχρι πρόσφατα όσοι επιθυμούσαν να ρυθμίσουν οφειλές προς το Δημόσιο και τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης ήταν η αδυναμία υπαγωγής στη ρύθμιση του εξωδικαστικού μηχανισμού των χρεών που προέρχονταν από λυθέντα ή υπό εκκαθάριση νομικά πρόσωπα, στα οποία είχαν στο παρελθόν συμμετάσχει ως εταίροι ή νόμιμοι εκπρόσωποι, και εξ αυτής τους της ιδιότητας ενέχονται ως συνυπεύθυνα πρόσωπα για τις οφειλές αυτές. Για να καταστεί δυνατή η ρύθμιση μέσω του εξωδικαστικού μηχανισμού στις περιπτώσεις αυτές, έπρεπε να προηγηθεί η αναβίωση του νομικού προσώπου, προκειμένου το τελευταίο να υποβάλει αίτηση στον εξωδικαστικό μηχανισμό και να ρυθμίσει στο όνομά του τα χρέη αυτά, ενώ θα έπρεπε να εξακολουθεί να υφίσταται μέχρι την ολοκλήρωση της ρύθμισης του εξωδικαστικού. 

Η κατάσταση αυτή παρουσίαζε έντονη αντίφαση: το Δημόσιο επιδίωκε την είσπραξη σημαντικών ποσών από τα φυσικά πρόσωπα που θεωρούνταν συνυπεύθυνα (μέσω μέτρων αναγκαστικής εκτέλεσης), αλλά δεν τους παρείχε τη δυνατότητα να ρυθμίσουν τις ίδιες αυτές οφειλές μέσω του εξωδικαστικού μηχανισμού του ν. 4738/2020, παρά τη βούλησή τους να εξοφλήσουν τις ως άνω οφειλές υπό βιώσιμους όρους. Έτσι, δημιουργούνταν μια παράλογη «ομηρία» των οφειλετών: ενώ υπήρχε πρόθεση ρύθμισης και δυνατότητα αποπληρωμής, το θεσμικό πλαίσιο δεν επέτρεπε καμία διέξοδο, με συνέπεια τόσο την αδυναμία «εξυγίανσης» των ίδιων των φυσικών προσώπων, όσο και την απώλεια δημοσίων εσόδων, αφού οι εταιρείες που είχαν δημιουργήσει τις οφειλές δεν υφίσταντο πλέον.

Περαιτέρω, ένα πρόσθετο τεχνικό εμπόδιο αφορούσε τον τρόπο βεβαίωσης των εν λόγω χρεών. Κατά πάγια πρακτική, τα ποσά βεβαιώνονται αποκλειστικά στον Α.Φ.Μ. της εταιρείας, και όχι των φυσικών προσώπων (διαχειριστών, μελών Δ.Σ. ή εταίρων), με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η ατομική υποβολή αίτησης στον εξωδικαστικό μηχανισμό (διότι ήταν αδύνατο οι οφειλές αυτές να αντληθούν από την πλατφόρμα του εξωδικαστικού). Το εμπόδιο αυτό επιβεβαιωνόταν ρητά και από την εγκύκλιο ΕΓΔΙΧ 151323 ΕΞ 2021/29-11-2021, η οποία προέβλεπε ότι δεν είναι δυνατή η υπαγωγή οφειλών λυθέντων νομικών προσώπων όταν αυτές δεν έχουν μεταφερθεί στον ΑΦΜ των φυσικών προσώπων.

Τέλος, σύμφωνα με το άρθρο 7 παρ. 3γ του ν. 4738/2020, όπως ίσχυε προ της τροποποίησης του με το άρθρο 75 του ν. 5043/2023, εξαιρούνταν από το πεδίο εφαρμογής του νόμου τα νομικά πρόσωπα που τελούσαν σε λύση ή εκκαθάριση. Κατά συνέπεια, ούτε οι ίδιες οι εταιρείες μπορούσαν να υποβάλουν αίτηση ρύθμισης. Η παραπάνω κατάσταση επιλύθηκε κατόπιν της τροποποίησης του πεδίου εφαρμογής του άρθρου 7 του ν. 4738/2020, και της ένταξης της δυνατότητας ρύθμισης των οφειλών νομικών προσώπων που έχουν λυθεί ή βρίσκονται σε εκκαθάριση, με αίτηση τρίτου προσώπου, που έχει κατά νόμο εις ολόκληρον ευθύνη με το νομικό πρόσωπο για τις βεβαιωμένες σε βάρος του οφειλές.

Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Η διαδικασία ρύθμισης των παραπάνω αναφερόμενων οφειλών προϋποθέτει την ενημέρωση του Α.Φ.Μ. του φυσικού προσώπου με τις επίμαχες οφειλές του νομικού προσώπου. Τα ειδικότερα ζητήματα της διαδικασίας, ως έχει πλέον διαμορφωθεί, ρυθμίζονται με την υπ’ αρ. 13131 ΕΞ 2024 ΚΥΑ. Προ της διαδικασίας αυτής, φυσικά, πρέπει να έχει διασφαλιστεί πως το νομικό πρόσωπο παρουσιάζεται ως λυθέν ή υπό εκκαθάριση στο Γενικό Εμπορικό Μητρώο (ΓΕΜΗ) και στον ΕΦΚΑ, και πως παράλληλα έχει πραγματοποιήσει διακοπή των εργασιών του έναντι της ΑΑΔΕ. 

Εφόσον τα παραπάνω έχουν ολοκληρωθεί, όσα συνυπεύθυνα φυσικά πρόσωπα επιθυμούν να αξιοποιήσουν τη δυνατότητα αυτή του νόμου, πρέπει να ολοκληρώσουν, προ της δημιουργίας της αίτησής τους στην πλατφόρμα του εξωδικαστικού μηχανισμού, μία συγκεκριμένη διαδικασία, προκειμένου να καταλογιστούν οι οφειλές του νομικού προσώπου στον προσωπικό τους ΑΦΜ. Η διαδικασία είναι ξεχωριστή για τις οφειλές από συνυπευθυνότητα έναντι της ΑΑΔΕ και έναντι του ΕΦΚΑ.

Συγκεκριμένα, αναφορικά με τις οφειλές προς την ΑΑΔΕ, το φυσικό πρόσωπο πρέπει, προτού δημιουργήσει την αίτηση στην πλατφόρμα του εξωδικαστικού, να υποβάλει αίτημα στην ηλεκτρονική πλατφόρμα της ΑΑΔΕ, κατόπιν σύνδεσης με τους προσωπικούς κωδικούς taxisnet, προκειμένου να ενημερωθεί το προσωπικό του ΑΦΜ με τις οφειλές του νομικού προσώπου. Στο αίτημα πρέπει υποχρεωτικά να συνυποβάλλονται ως δικαιολογητικά η «Ανακοίνωση Έναρξης Εκκαθάρισης» του νομικού προσώπου στο ΓΕΜΗ, καθώς και το «Ιστορικό Μεταβολών Φυσικού Προσώπου» προκειμένου να διακριβωθεί το επίμαχο διάστημα όπου το φυσικό πρόσωπο φέρει ευθύνη για τις οφειλές. Αφού το αίτημα γίνει δεκτό, θα εκδοθεί βεβαίωση ενημέρωσης του Α.Φ.Μ. του φυσικού προσώπου, και τότε θα μπορέσει να προβεί επιτυχώς στην υποβολή της αίτησης στον εξωδικαστικό μηχανισμό.

Αναφορικά με τη ρύθμιση των οφειλών από συνυπευθυνότητα έναντι του ΕΦΚΑ, η διαδικασία πραγματοποιείται με φυσική παρουσία του φυσικού προσώπου ή του νόμιμου εκπροσώπου του στο κατά τόπο αρμόδιο κατάστημα ΚΕΑΟ (του νομικού προσώπου), και απαιτούνται τα ίδια δικαιολογητικά με τα οποία υποβάλλεται το αίτημα στην ηλεκτρονική πλατφόρμα της ΑΑΔΕ («Ανακοίνωση Έναρξης Εκκαθάρισης» του νομικού προσώπου στο ΓΕΜΗ, «Ιστορικό Μεταβολών Φυσικού Προσώπου»). Εν προκειμένω, καταχωρείται η διαχειριστική περίοδος του εκάστοτε φυσικού προσώπου, και κατ’ επέκταση καταλογίζονται στο φυσικό πρόσωπο οι οφειλές που βεβαιώθηκαν στο νομικό πρόσωπο την επίμαχη  περίοδο.

Τέλος, αφού ολοκληρωθούν επιτυχώς οι ως άνω διαδικασίες, το φυσικό πρόσωπο μπορεί να δημιουργήσει την αίτηση στην πλατφόρμα του εξωδικαστικού μηχανισμού. Ακολουθώντας τα βήματα δημιουργίας της αίτησης, ο αιτών δεν πρέπει να λησμονήσει να δηλώσει πως επιθυμεί να ρυθμίσει και τις οφειλές του από συνυπευθυνότητα, επιλέγοντας την αντίστοιχη δυνατότητα που παρέχεται από την πλατφόρμα. Εφόσον τα όλα τα βήματα έχουν ακολουθηθεί ορθά, οι οφειλές του νομικού προσώπου αντλούνται στην αίτηση του φυσικού προσώπου. 

Ειδικά: Η περίπτωση των περισσότερων αλληλεγγύως ευθυνόμενων προσώπων για την ίδια οφειλή

Η ρύθμιση του εξωδικαστικού μηχανισμού θα εξαχθεί βάσει της ικανότητας αποπληρωμής του αιτούντος. Σε περίπτωση, λοιπόν, που υπάρχουν περισσότερα αλληλεγγύως ευθυνόμενα πρόσωπα, η ρύθμιση μπορεί να διαφοροποιείται ανάλογα με την οικονομική και περιουσιακή κατάσταση του εκάστοτε αιτούντος ή ανάλογα και με την ύπαρξη έτερων οφειλών προς ρύθμιση στο πρόσωπό του. Ανεξαρτήτως, οι έννομες συνέπειες της ρύθμισης επέρχονται τόσο ως προς τον αιτούντα και το νομικό πρόσωπο σε βάρος του οποίου έχουν βεβαιωθεί οι οφειλές που υπάγονται στη ρύθμιση, όσο και προς τυχόν τρίτα πρόσωπα που έχουν κατά νόμο εις ολόκληρον ευθύνη για τις οφειλές που υπάγονται στη ρύθμιση.

Ειδικά, στην περίπτωση ύπαρξης περισσότερων αλληλεγγύως ευθυνόμενων προσώπων για την ίδια οφειλή, η υπ’ αρ. 13131 ΕΞ 2024 ΚΥΑ (ά. 4) ορίζει πως, κατά παρέκκλιση του κανόνα της περ. α` 2. του άρθρου 22 του ν. 4738/2020 (Α` 207), εφόσον υπάρξει απώλεια της ρύθμισης, επιτρέπεται νέα ρύθμιση των ίδιων οφειλών συνυπευθυνότητας, εφόσον η αίτηση υποβάλλεται από άλλο συνυπεύθυνο πρόσωπο που δεν εξαιρείται από το πεδίο εφαρμογής του Κεφαλαίου Α` του Δεύτερου Μέρους του ν. 4738/2020.

Αντί επιλόγου

Η ως άνω ρύθμιση συνιστά ουσιαστική θεσμική πρόοδο, καθώς αποκαθιστά ένα σημαντικό αδιέξοδο των φυσικών προσώπων που είχαν καταστεί συνυπεύθυνα για χρηματικές οφειλές χωρίς να διαθέτουν τη δυνατότητα ρύθμισης. Παράλληλα, προσφέρει στο Δημόσιο και στους ασφαλιστικούς φορείς ένα αποτελεσματικότερο εργαλείο είσπραξης, ενισχύοντας την οικειοθελή συμμόρφωση και προάγοντας μια πιο ρεαλιστική και δίκαιη προσέγγιση στην αντιμετώπιση του επιχειρηματικού χρέους.