Γ. Ψαράκης - Παραγραφή Δανείων: Τα χρονικά Όρια που Πρέπει να Ξέρουν Δανειολήπτες και Εγγυητές

Legal Insight

Σεπτέμβριος 2025

Γιώργος Ψαράκης, ΜΔΕ, LL.M., PgCert

(αναδημοσίευση από Euro2Day.gr)

Πριν από λίγα χρόνια είχαμε παραθέσει στο φιλόξενο ιστότοπο του Euro2Day (βλ. εδώ) κάποιες πληροφορίες για το ζήτημα της παραγραφής των δανειακών απαιτήσεων. Όπως είχαμε αναφέρει τότε: «ένα ερώτημα που τίθεται αρκετά συχνά από δανειολήπτες οι οποίοι και καλούνται να εξοφλήσουν οφειλές τους μετά από αρκετά χρόνια είναι το εξής: μετά από πόσα χρόνια η τράπεζα μπορεί να διεκδικεί τα οφειλόμενα; Πότε δηλ. επέρχεται η παραγραφή της αξίωσής της;». Σήμερα θα δώσουμε μια πιο επίκαιρη εικόνα καθότι ήδη έχουν εκδοθεί αρκετές δικαστικές αποφάσεις που έχουν αποκρυσταλλώσει ακόμα περαιτέρω τα συναφή ζητήματα.

Η αρχική εικόνα που πρέπει να έχει ο δανειολήπτης είναι ότι οι απαιτήσεις των τραπεζών παραγράφονται μετά από 20 έτη. Η παραγραφή γενικά των απαιτήσεων στις ιδιωτικές σχέσεις είναι 20ετής, εκτός κι αν ορίζεται διαφορετικά. Εν προκειμένω επειδή δεν υπάρχει κάποια διαφορετική ρύθμιση στο τραπεζικό δίκαιο, ισχύει η γενική παραγραφή των 20 ετών, γεγονός που καθιστά πρακτικά αδύνατη την οιαδήποτε υποβολή ένστασης εκ μέρους του οφειλέτη (δανειολήπτη ή και εγγυητή). 

Ωστόσο η λεπτομέρεια που συχνά παραβλέπεται είναι η εξής: η παραγραφή της απαίτησης εκ του δανείου είναι 20ετής, εκτός κι αν προβλέπονται τοκοχρεωλυτικές δόσεις όπου η παραγραφή καθίσταται 5ετής και αρχίζει από τη λήξη του έτους, μέσα στο οποίο κάθε δόση κατέστη ληξιπρόθεσμη και καταβλητέα. Άρα εφόσον έχουμε μια δόση που ήταν καταβλητέα μέσα στο 2015, αυτή παραγράφεται την 1η/1/2021. Από την 1/1/2021 και μετά ο δανειστής αν διεκδικήσει την απαίτηση, θα αποκρουστεί επιτυχώς με την προβολή της «ένστασης παραγραφής». Ακόμα και τότε, όμως, επανερχόμαστε στον κανόνα της 20ετίας όταν το τοκοχρεωλυτικό δάνειο καταγγελθεί πριν τη λήξη του.

Στο πλαίσιο αυτό, ξεχωρίζουμε 3 διαφορετικές περιπτώσεις όπου στην πράξη εμφανίζεται η 5ετής παραγραφή:

α) Όταν δεν προβλέπεται στη σύμβαση δικαίωμα καταγγελίας, περίπτωση, ωστόσο, αρκετά σπάνια. Μια τέτοια περίπτωση, για παράδειγμα, που δεν είχε προβλεφθεί αντίστοιχη δυνατότητα καταγγελίας εκ μέρους του πιστωτικού ιδρύματος, ήταν και αυτή ορισμένων δανείων συγκεκριμένης τράπεζας που δοθήκαν στο πλαίσιο ρύθμισης παλαιότερων οφειλών (οι ρυθμίσεις αυτές πραγματοποιήθηκαν επί τη βάσει των προϋποθέσεων που έθετε η υπ’ αριθμ. 4216/Β/269/07.02.2001 απόφαση του Υπουργού Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών περί ρύθμισης οφειλών κτηνοτροφικών – πτηνοτροφικών επιχειρήσεων για την εξυγίανσή τους). Στις συμβάσεις αυτές δεν υπήρχε κάποια πρόβλεψη για καταγγελία του δανείου παρά μόνο για καταβολή των επιμέρους ετήσιων τοκοχρεωλυτικών δόσεων. Σε αρκετές από τις παραπάνω περιπτώσεις το πιστωτικό ίδρυμα (πλέον υπό ειδική εκκαθάριση) καθυστέρησε στη δικαστική επιδίωξη των τοκοχρεωλυτικών δόσεων πέραν της 5ετίας με αποτέλεσμα, εφόσον δεν προβλέπεται δυνατότητα καταγγελίας, οι απαιτήσεις να έχουν παραγραφεί. 

β) Όταν προβλέπεται δικαίωμα καταγγελίας αλλά δεν έχει γίνει χρήση αυτού από το πιστωτικό ίδρυμα/δανειστή ή δεν έχει λάβει χώρα εγκύρως η καταγγελία.  Βλ. π.χ. την πρόσφατη υπ΄αριθμ. 3878/2025 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών: «Στην προκειμένη περίπτωση, όμως, πιθανολογείται ότι όλες οι τοκοχρεολυτικές δόσεις του επίδικου δανείου, η τελευταία των οποίων έπρεπε να καταβληθεί στις 1-12-2013, έχουν υποπέσει στην πενταετή παραγραφή του άρθρου 250 περ. 15 ΑΚ, που συμπληρώθηκε την 1/1/2019, ενώ η καθ'ης δεν ενεργοποίησε, με καταγγελία, τον προαναφερθέντα σχετικό όρο της σύμβασης του επίδικου τοκοχρεωλυτικού δανείου, που παρείχε σε αυτή το δικαίωμα, σε περίπτωση καθυστέρησης δύο ή περισσότερων δόσεων, να κηρύξει ληξιπρόθεσμο και απαιτητό ολόκληρο το οφειλόμενο υπόλοιπο ποσό του δανείου με τους τόκους υπερημερίας…». Ακόμα όμως και να προχώρησε σε καταγγελία ο δανειστής, θα πρέπει αυτή να έχει λάβει χώρα εγκύρως και άρα σε αρκετές περιπτώσεις που τίθεται λ.χ. ζήτημα έλλειψης πληρεξουσιότητας των υπογραφόντων την καταγγελία ενδέχεται οι απαιτήσεις να έχουν παραγραφεί (βλ. λ.χ. υπ΄αριθμ. 1194/2024 απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών: «Επομένως, δοθέντος ότι δεν αποδεικνύεται η εκπροσωπευτική εξουσία ή η παροχή πληρεξουσιότητας στα υπογράφοντα την καταγγελία πρόσωπα από την δανείστρια τράπεζα, η ανωτέρω καταγγελία της σύμβασης δανείου ήταν άκυρη και δεν παρήγαγε έννομα αποτελέσματα…»).

γ) Τέλος, όταν η τράπεζα καταγγείλει το δάνειο αλλά μετά τη λήξη αυτού. Αυτό για τον εξής λόγο: για να τραπεί η 5ετία σε 20ετία, θα πρέπει να λάβει χώρα η καταγγελία (με επίδοση σχετικού εγγράφου με δικαστικό επιμελητή) μέχρι τη λήξη του δανείου, καθότι σε αντίθετη περίπτωση αυτή είναι άνευ αντικειμένου. Δηλ. με απλά λόγια, αν ένα δάνειο  συμφωνείται 5ετούς διάρκειας και η τράπεζα το καταγγείλει στα 6 έτη, θεωρείται ότι η καταγγελία λαμβάνει χώρα εκ περισσού αφού όλες οι δόσεις έχουν λήξει και επομένως η παραγραφή παραμένει 5ετής (η καταγγελία έχει ως μοναδικό σκοπό να καταστήσει της μελλοντικές δόσεις ληξιπρόθεσμες σήμερα· άρα αν δεν υπάρχουν μελλοντικές δόσεις δεν έχει νόημα και η καταγγελία). Όπως έχει αναφέρει και η υπ΄αριθμ. 1390/2025 πρόσφατη απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών «για να καταγγελθεί ένα δάνειο ορισμένου χρόνου πρέπει να εξακολουθεί η συμβατική του διάρκεια κατά το χρόνο της καταγγελίας…».

Στις παραπάνω περιπτώσεις, ίσως φαντάζει σε μια πρώτη σκέψη αδικαιολόγητο να απαλλάσσεται ο οφειλέτης εντελώς από το χρέος του. Αλλά αυτό επιβάλλεται από την εξυπηρέτηση των βασικών στόχων του θεσμού της παραγραφής, που είναι οι εξής: αφενός η παροχή ασφάλειας στους κοινωνούς ότι οι οφειλές τους δεν θα παραμένουν επ’ αόριστο εκκρεμείς σε βάρος τους, διαταράσσοντας τους οικονομικούς και λοιπούς σχεδιασμούς τους, αφετέρου η κύρωση στο δανειστή για την αδράνειά του να επιδιώξει δικαστικά την απαίτησή του.